Skyline boven laguna

Yucatan – Cenotes Y Lagunas – Deel 2

Laguna Muyil en Laguna Chunyaxché liggen beide in het grootste Mexicaanse beschermde natuurgebied het “Sian’Kaan”. In dit enorme gebied liggen meerdere lagunes waarvan de meeste in open verbinding met zee staan. In het “Sian’Kaan reservaat komen veel beschermde vogels en zoogdieren voor waarvan de zwarte panter de meest indrukwekkende is.

Het kleinere Laguna Muyil wordt verbonden met het veelgrotere Laguna Chunyaxché door eeuwenoude kanalen, die door de Maya’s zijn aangelegd. Het water in beide lagunes is ongelooflijk helder, waardoor het zicht onderwater voortreffelijk is. Het water in de verbindingskanalen stoomt behoorlijk snel als gevolg van getijdeninvloeden. Het is dan ook moeilijk om je in het 2 a 3 meter diepe water staande te houden. De zanderige oevers van de kanalen worden gevormd door enorme rietkragen en wortels van de mangrovebegroeiing.

In beide lagunes en in de kanalen die de lagunes met elkaar verbinden komen in ieder geval drie soorten cichliden voor. Tijdens het snorkelen valt het op dat in de kanalen 15 cm grootte Vieja synspilum voornamelijk in groepen van 6 tot 8 cm stuks zwemmen. Zij houden zich op in de rustige gedeeltes tussen de mangrovewortels en de rietkragen. De volwassen dieren komen meer in het open water van de lagunes voor. De volwassen exemplaren van deze soort vertonen een leemgele grondkleur met tinten van oranje en blauw. De rode kleur ontbreekt bij deze variant volledig, evenals het zwarte vlekkenpatroon wat deze soort typeert. Naast de synpilum komt hier ook de Petenia splendida en de “Cichlasoma” uropthalmus voor. De uropthalmus wordt, desondanks zijn grote verspreiding over Yucatan, hier niet veelvuldig aangetroffen. De exemplaren zijn diep oranje gekleurd en bezitten het bekende streeppatroon in een donker bruine kleur.

De veelvuldig voorkomende Petenia splendida houdt zich uitsluitend op tussen de mangrovewortels en is bijzonder groot in dit gebied. Volwassen exemplaren van meer dan 40 cm zijn dan ook geen uitzondering. Tijdens het bestuderen van een volwassen koppel Petenia splendida met jongen in een van de kanalen heb ik een opmerkelijk eetgedrag waargenomen, wat ik tijdens aquariumervaringen nog niet eerder heb gezien. In de lagunes zitten naast cichliden ook grote hoeveelheden levenbarenden o.a. uit het geslacht Poecilia. Roofzalmen uit het geslacht Astyanax ontbreken volledig. Levendbarenden en roofzalmen staan veelal op het menu van de Petenia, maar in tegen stelling tot wat men zou verwachten, heb ik deze Petenia’s niet een keer op levendbarende soorten zien jagen. Daarentegen tref je bij een groep van 400 tot 500 jonge 1 cm grootte exemplaren Petenia splendia altijd grote exemplaren aan van zo’n 10 cm. Deze grotere exemplaren doen zich tegoed aan hun eigen soortgenoten. Ook de ouderdieren heb ik meerdere keren een hap zien nemen van hun eigen kroost, terwijl er genoeg andere vissen voorhanden waren. Waar dit gedrag vandaan komt, is mij niet geheel duidelijk. Er is immers in de regentijd geen sprake van voedselschaarste.

Een laatste opmerkelijk constatering in deze “zoetwater” lagunes is de aanwezigheid van veel zeevis. De eerst keer, dat ik de voor mij onbekende soorten tegenkwam, was ik helemaal gelukkig met mijn ontdekking van een nieuwe soort. Helaas begonnen al vrij snel de twijfels te komen en moest ik vaststellen dat het zeevis betrof. Uit diverse artikelen, waaronder van Uwe Werner en Heiner Garbe  had ik al eens vernomen dat veel cichliden ook in zee worden aangetroffen en veel zeevissen in bepaalde perioden stroomopwaarts zwemmen. Lagune Muyil ligt echter zo’n 60 km landinwaarts, maar ook hier treft men dus zeevis aan.

Niet alleen de Petenia splendida zijn erg groot, ook de slakken zijn flink aan de maat:

Slakken uit de Laguna
Slakken uit de Laguna

De skyline van de Laguna:

Skyline boven laguna
Skyline boven laguna

Laguna Bacalar & Cenote Azul

Deze twee verschillende watersystemen noem ik simpelweg in één adem, omdat ze heel dicht bij elkaar liggen. Vanuit Cenote Azul kun je op enkele tientallen meters afstand de oevers van Laguna Bacalar zien en dat maakt deze plaats zo bijzonder. Bij Cenote Cristal en Escondido had ik al waargenomen dat in een afstand van slechts 1 kilometer twee verschillende cenotes qua flora en fauna voor kunnen komen, maar Cenote Azul en Laguna Bacalar doen hier nog een schepje bovenop. In Cenote azul tref je een aantal cichliden soorten aan, waaronder Vieja synspilum, Thorichthys meeki, “Cichlasoma” uropthalmus, “Cichlasoma” salvini en Petenia splendida.
Al deze soorten worden ook in Laguna Bacalar aangetroffen, maar er zijn grote verschillen te zien. Zo is Vieja synspilum in Laguna Bacalar een kleurloze, slank gebouwde, onopvallende vis, terwijl in Cenote Azul dit een prachtig gekleurde, hoog gebouwde, imposante verschijning is. Hetzelfde geldt voor de meeki, want in Laguna Bacalar is dit een vis met een lichtgroene, bleke grondkleur, waarbij de normaal zo indrukwekkende rode keel slechts in minimale rood tinten aanwezig is. Er bestaan twijfels over de status van deze variant, want volgens sommigen betreft het hier Thorichthys affines. In Cenote Azul daarentegen is de meeki een mooie gekleurde vis met een volrood keelgebied, maar is over het algemeen iets kleiner dan de Bacalar-variant. Helaas is het wel opvallend dat met name bij Thorichthys meeki sprake is van degeneratie. Aangezien het een afgesloten “put” betreft, is er sprake van veel misvormingen. Met name de kieuwdeksels zijn bij veel vissen verdwenen of naar buiten gegroeid. Ook bij de uropthalmus in Cenote Azul heb ik dit veelvuldig waargenomen.

Over het algemeen kan worden gesteld dat de soorten in Laguna Bacalar kleurloze varianten zijn, terwijl in Cenote Azul de vissen juist de meest prachtig kleuren hebben. De kleurafwijkingen zijn eigenlijk goed te verklaren, want Laguna Bacalar is een enorm meer met een prachtig, helder blauw water. Als je aan de oevers van deze grote plas water staat, geloof je niet dat het een zoetwater lagune betreft. Laguna Bacalar lijkt meer op de Caribische zee, maar een duik in het water verraad dat het werkelijk zoetwater is. De bodem van de lagune is bezaaid met een helder wit koraalzand en vegetatie ontbreekt op veel plaatsten. Al deze ingrediënten tezamen maakt het voor een vis niet interessant om opvallende strepen of kleuren te hebben. De vissen in Laguna Bacalar hebben zich fantastisch aangepast aan hun omgeving en hebben daarom een schutkleur van doffe, lichte, witte en zilverachtige tinten. Voor aquariumliefhebbers zijn deze vissen dan vaak ook niet interessant. Een ander voorbeeld hiervan is de geep Strongylura marina. Deze vissen zie je vanaf boven het water niet zwemmen, maar eenmaal onder water blijkt dat deze soort in groepen variërend tussen de 15 en 20 exemplaren overal in de lagune zwemmen.

Cenote Azul is echter een diepe put met water omgeven door een subtropische vegetatie, die overal in het water hangt. De oevers lopen steil naar beneden en de bodem, die tientallen meters dieper ligt, is niet te zien. De oevers van Cenote Azul bestaan uit een kalkrijke koraalafzetting met op veel plaatsen gaten en spleten waartussen de vissen zich kunnen verschuilen. De vissen in Cenote Azul hebben zich ook weer perfect aangepast aan hun omgeving, want door de omliggende vegetatie, de geringe omvang en de diepte van de cenote kunnen overvliegende vogels de vissen nauwelijks waarnemen.

Opvallend in Cenote Azul is de grote hoeveelheid aan Gobiomorus dormitor, welke werkelijk overal langs de oevers zitten. Voor deze prachtige roofvis is Cenote Azul een waar paradijs, want vrijwel het gehele jaar door vind je hier broedverzorgende vissen aan. In tegenstelling tot veel riviersystemen waar slechts in de periode van december tot en met april vissen afzetten, doen de soorten in de cenotes dit het hele jaar door. Dit heeft waarschijnlijk te maken met temperatuurschommelingen en de hoogte van de waterstand in de rivieren. Daarentegen is de temperatuur en de waterstand in de cenotes vrijwel het hele jaar door gelijk. Slechts bij hevige regenval, zoals bij orkaan Wilma, stromen cenotes nog wel eens over.

Cichlasoma salvini die inmiddels Trichromis salvini heet:

Laguna Bacalar - Cichlasoma salvini
Laguna Bacalar – Cichlasoma salvini

Vissen vallen nauwelijks op tegen de zanderige bodem:

Cenote Azul

Thorichthys meeki in Cenote Azul
Thorichthys meeki in Cenote Azul

Cichlasoma salvini koppel in hun natuurlijke omgeving:

Cichlasoma salvini
Cichlasoma salvini

School vissen in de Cenote

Cenote Azul school vissen
Cenote Azul school vissen

Resumé

In een gebied waar rivieren hebben plaatsgemaakt voor lagunes, cenotes en ondergrondse watersystemen is een rijke populatie aan bijzondere vis te vinden. Gelukkig is het schiereiland Yucatan nog niet beschadigd door de gevreesde Tilapia’s, die in andere delen van Mexico hebben bijgedragen aan een enorme soortenverarming. Niet zo vanzelfsprekend als in andere delen van Mexico waar meerdere soorten door de rivieren te midden van een betoverende jungle foerageren op zoek naar eten, maar een bezoek aan Yucatan mag door een liefhebber van Midden-Amerikaanse cichliden zeker niet worden overgeslagen.

Dit was er nog over van ons Beachhouse na de orkaan:

Beachhouse na de Orkaan
Beachhouse na de Orkaan

Tekst & foto’s © S.R.J. Wassenaar

One comment

  1. Wat een mooie foto echt schitterend .

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Zoekfilter

zoekfilter

Nieuws, Updates en Acties

Wil je op de hoogte gehouden worden van Nieuws, Updates en Acties op de AquaInfo website? Schrijf je dan hieronder in!